Trong một năm cầm quyền vừa qua, Tô Lâm, tổng bí thư đảng Cộng Sản Việt Nam, thừa biết không thể duy trì độc quyền cai trị chỉ bằng đàn áp và tuyên truyền lừa mị mà phải bằng cách tăng trưởng kinh tế, cải thiện cuộc sống của người dân. Nhưng vốn xuất thân từ công an, Tô Lâm chỉ thạo việc đàn áp mà mù tịt về điều hành kinh tế nên những chủ trương chính sách của Tô Lâm chỉ làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng cơ cấu mà Việt Nam đang đối mặt. Bạn nghĩ thế nào về điều nầy.
Tô Lâm là mẫu hình tiêu biểu của một lãnh đạo "kỹ trị ngược" – tức là am hiểu cơ chế kiểm soát quyền lực hơn là vận hành nền kinh tế hay khơi gợi sáng tạo xã hội. Tô Lâm không có kinh nghiệm trong lĩnh vực tài chính, công nghiệp, hay thương mại – điều mà một lãnh đạo quốc gia trong giai đoạn cải tổ cần phải có.
Trong khi các nền kinh tế chuyển đổi khác (như Trung Quốc thời Đặng Tiểu Bình hay Việt Nam thời Võ Văn Kiệt) đều nhấn mạnh vào mở cửa, cải cách và mời gọi tri thức kinh tế, thì Tô Lâm lại tái thiết lập cơ chế kinh tế kiểm soát, tập trung quyền lực vào tay các nhóm cùng phe cánh. Tô Lâm ưu tiên “an ninh kinh tế” thay vì “phát triển kinh tế”, đồng nghĩa với việc dùng công cụ công an, kiểm tra, thanh tra để dẹp cái gọi là “tự do thị trường manh nha” thay vì tạo môi trường minh bạch cho đầu tư.
Một số chủ trương đáng chú ý trong năm qua thể hiện rõ mâu thuẫn nội tại trong tư duy điều hành của Tô Lâm. Hỗ trợ doanh nghiệp phe nhóm như VinGroup bằng các nghị định ưu đãi phi lý, mang danh “xanh hóa kinh tế”, nhưng thực chất là phân phối đặc quyền đặc lợi trong bóng tối. Tăng kiểm soát truyền thông và mạng xã hội, dẫn đến giảm niềm tin và kênh phản hồi từ xã hội, một điều cực kỳ tai hại trong lúc doanh nghiệp và người dân đang “chết lâm sàng”. Duy trì hệ thống thuế và phí khắt khe, bất hợp lý, gây áp lực lớn cho giới kinh doanh nhỏ và tầng lớp trung lưu đang teo tóp. Kết quả: tăng trưởng GDP yếu ớt, đầu tư nước ngoài chững lại, doanh nghiệp phá sản hàng loạt, và người dân mất niềm tin.
Tô Lâm không phải là người tạo ra khủng hoảng cơ cấu, nhưng Tô Lâm làm nó trở nên “bế tắc hóa”. Thay vì dám thay đổi cấu trúc quyền lực, Tô Lâm đang củng cố nó theo hướng tập trung quyền lực cá nhân, đẩy lùi mô hình “tập thể lãnh đạo” từng được xem là yếu tố kiềm chế các sai lầm cá nhân. Loại bỏ những tiếng nói cải cách còn sót lại trong bộ máy Cộng sản từ Trương Gia Bình, Vũ Đức Đam cho tới các mạng lưới chuyên gia độc lập khác. Ưu tiên hệ thống an ninh nội bộ và tôn vinh lực lượng công an như một “trụ cột điều hành quốc gia”, dẫn đến sự lệch pha trầm trọng giữa nhu cầu phát triển và thực trạng kiểm soát.
Tô Lâm có thể giữ được quyền lực bằng sự khôn ngoan chính trị ngắn hạn, nhưng thiếu hoàn toàn một tầm nhìn kinh tế và xã hội dài hạn. Trong một thời đại mà tính chính danh không thể chỉ dựa vào súng đạn và biểu ngữ, sự mù tịt kinh tế của Tô Lâm sẽ trở thành gót chân Achilles, khiến cả hệ thống rơi vào thế phòng thủ tự hủy.
Lão Thất