Sau Hội Nghị Trung Ương 12 ngày 18 và 19 tháng 7 vừa qua, đảng Cộng sản sẽ không c̣n là trung tâm quyền lực tập thể mà đă chuyển sang mô h́nh đơn cực duy nhất, nơi chính sách được hoạch định bởi chỉ thị của một cá nhân. Giai đoạn tới có thể là chương đầu tiên của kỷ nguyên mới, nhưng kỷ nguyên mới ấy thuộc về ai, v́ ai và kéo dài bao lâu, đó vẫn là dấu hỏi lớn.
Có 3 trụ cột đang h́nh thành sẽ tạo nên một mô h́nh chính trị đang chuyển ḿnh đáng kể so với các nguyên lư lănh đạo tập thể từng được nhấn mạnh trước đây tại Việt Nam:
Thứ 1. Cá nhân hóa quyền lực tuyệt đối: Không c̣n là tập thể “Bộ Chính trị” mà là “chỉ thị của một người cao nhất trong Bộ Chính trị”. Việc Tô Lâm thống lĩnh cả nhân sự, kỷ luật, và nghị tŕnh đang đặt ra câu hỏi: Liệu Đảng đang thu gọn để hiệu quả hơn, hay để dễ kiểm soát hơn?
Thứ 2. Kỹ trị hóa ngôn ngữ chính trị: Việc "số hóa", “AI hóa” trong văn kiện Đảng có thể làm màu cho báo cáo, nhưng liệu có thay đổi được một bộ máy vốn vận hành bằng chỉ thị, đấu đá và sự mù mờ pháp lư? Hay đây chỉ là một lớp sơn công nghệ phủ lên một thể chế lạc hậu?
Thứ 3. Toàn quyền hóa bằng công nghệ giám sát: Sự kiểm soát không gian phản biện chưa bao giờ tinh vi đến thế. Không cần bỏ tù toàn bộ trí thức hay đối lập, chỉ cần làm cho họ không c̣n ai để đối thoại, không c̣n ai để lắng nghe.
Đây là ba trụ cột trong một ngọn tháp quyền lực. Như thế từ nay, có thể Đảng csVN không c̣n là một tổ chức tập thể quyền lực, mà là công cụ thực thi quyền lực cho một cá nhân. Một thời kỳ mới đă bắt đầu, nhưng không phải theo nghĩa dân chủ tích cực mà đang hướng tới chủ nghĩa cá nhân độc tôn toàn trị. V́ thế câu hỏi đặt ra là tập thể nào sẽ kiểm soát người đang thống trị mọi thứ nầy. Khi cá nhân ấy sai, ai có thể sửa sai. Nếu người ấy đi quá giới hạn, ai đủ quyền lực để ngăn chận.
Lịch sử đă từng chứng kiến nhiều thời kỳ “ổn định tuyệt đối” kiểu này và kết cục thường không phải là đổi mới, mà là sụp đổ, nhiều trường hợp điển h́nh về cá nhân hóa quyền lực và hệ quả của nó là sự suy thoái xă hội, khủng hoảng chính trị và đôi khi là thảm họa nhân đạo. điển h́nh là một vài nhân vật độc tài độc quyền nổi tiếng như: Stalin (Liên Xô), Mao Trạch Đông (Trung Quốc), Hitler (Đức Quốc xă) và Kim Nhật Thành (Triều Tiên).
Việc tập trung quyền lực vào tay một cá nhân thường dẫn đến những hệ quả như khi quyền lực không được phân chia, các thiết chế giám sát như Quốc hội, Ṭa án, hoặc truyền thông mất đi vai tṛ giám sát và phản biện. Nhà xă hội học Max Weber từng cảnh báo, quyền lực tuyệt đối nếu không bị kiểm soát sẽ dễ dẫn đến lạm quyền và độc đoán. Không gian cho các tổ chức độc lập, trí thức và phản biện bị thu hẹp, dẫn đến sự tŕ trệ trong đổi mới chính sách. Như thế mô h́nh đơn cực có thể tạo ra hiệu quả ngắn hạn, nhưng thiếu tính kế thừa và dễ rơi vào khủng hoảng khi cá nhân trung tâm mất đi hoặc bị mất uy tín. Từ đó sẽ dẫn đến suy giảm cơ chế kiểm soát nội bộ, gia tăng nguy cơ tha hóa quyền lực, teo tóp xă hội dân sự và Tính bền vững chính trị bị đe dọa. Đó là hệ quả tác động lâu dài của cá nhân hóa quyền lực.
Lăo Thất