Rezaei trước đây đă nhiều lần thúc giục Iran rút khỏi NPT trong bối cảnh xung đột Iran-Israel ngày càng sâu sắc đă làm rung chuyển khu vực kể từ cuộc tấn công bất ngờ của phong trào Hamas Palestine vào Israel vào ngày 7 tháng 10 năm 2023.
Ông đă nhắc lại lời kêu gọi này sau khi Israel bắt đầu một loạt các cuộc tấn công vẫn đang diễn ra nhằm vào các cơ sở và nhân sự có liên quan đến lực lượng vũ trang và chương tŕnh hạt nhân của Iran vào thứ năm tuần trước.
Theo Điều X của NPT, có hiệu lực lần đầu tiên vào năm 1970, "mỗi Bên khi thực hiện chủ quyền quốc gia của ḿnh sẽ có quyền rút khỏi Hiệp ước nếu quyết định rằng các sự kiện bất thường liên quan đến nội dung của Hiệp ước này đă gây nguy hiểm cho lợi ích tối cao của quốc gia ḿnh".
Trong trường hợp như vậy, quốc gia đó "sẽ thông báo về việc rút lui đó cho tất cả các bên khác của Hiệp ước và Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc trước ba tháng", bao gồm "tuyên bố về các sự kiện bất thường mà họ coi là đă gây nguy hiểm cho lợi ích tối cao của ḿnh".
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran Esmaeil Baghaei tuyên bố hôm thứ Hai tuần trước rằng Tehran sẽ "đưa ra quyết định phù hợp" liên quan đến tư cách thành viên NPT của Iran trong bối cảnh các cuộc không kích của Israel và một dự luật đang được chuẩn bị tại quốc hội. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh cam kết công khai của Iran chống lại việc phát triển vũ khí hạt nhân.
Bất chấp sự phủ nhận của Iran, các quan chức Israel đă cáo buộc rằng Iran đă có đủ vật liệu hạt nhân để sản xuất tới 15 vũ khí hạt nhân. Quốc gia này đă tăng cường làm giàu uranium kể từ khi Tổng thống Donald Trump rút khỏi thỏa thuận hạt nhân đa phương với Iran và các cường quốc vào năm 2018.
Tính đến tháng 3, Giám đốc T́nh báo Quốc gia Hoa Kỳ (DNI) Tulsi Gabbard đă đánh giá rằng Iran không tích cực theo đuổi vũ khí hạt nhân. Kể từ đó, Trump đă nhiều lần mô tả đánh giá của bà là "sai" khi ông bảo vệ chiến dịch của Israel, diễn ra trong bối cảnh các cuộc đàm phán hạt nhân giữa Hoa Kỳ và Iran và chuẩn bị ra lệnh tấn công ba cơ sở hạt nhân quan trọng của Iran ở Isfahan, Fordow và Natanz.
Bất chấp lệnh cấm chính thức, cuộc tranh luận đă gia tăng ở Iran về triển vọng sở hữu vũ khí hạt nhân trong suốt cuộc xung đột ngày càng tồi tệ với Israel, nơi Iran đă hai lần tấn công trực tiếp trước trận chiến hiện tại. Các chuyên gia và cựu quan chức Iran trước đây đă nói với Newsweek rằng động thái như vậy không thể bị loại trừ trong trường hợp giới lănh đạo Cộng ḥa Hồi giáo cảm thấy sự tồn vong của nhà nước đang bị đe dọa.
Tuần trước, nhà phân tích an ninh Alireza Taghavania có trụ sở tại Tehran đă nói với Newsweek rằng các hoạt động của Israel, được Trump hậu thuẫn, đă "củng cố vị thế của những người ở Iran muốn chế tạo vũ khí hạt nhân" và rằng "Bây giờ, hầu hết người Iran muốn chế tạo vũ khí hạt nhân".
Vào tháng 5 năm 2024, Phái bộ Iran tại Liên hợp quốc đă nói với Newsweek rằng "trong trường hợp xảy ra một cuộc tấn công vào các cơ sở hạt nhân của Iran, tất cả đều phải chịu sự giám sát và thanh tra của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế, th́ có khả năng Iran sẽ xem xét lại sự hợp tác của ḿnh trong Thỏa thuận Bảo vệ Toàn diện với IAEA".
IAEA là cơ quan giám sát hạt nhân của Liên Hợp Quốc và có nhiệm vụ xác minh việc các quốc gia thành viên tuân thủ NPT.
Tổng giám đốc IAEA Rafael Grossi trước đây đă cáo buộc Iran không tuân thủ các thỏa thuận không phổ biến vũ khí hạt nhân, mặc dù ông cũng đă cảnh báo rằng "các cuộc tấn công vào các địa điểm hạt nhân tại Cộng ḥa Hồi giáo Iran đă gây ra sự suy thoái nghiêm trọng về an toàn và an ninh hạt nhân tại Iran".
"Một giải pháp ngoại giao nằm trong tầm tay nếu có ư chí chính trị cần thiết. Các yếu tố cho một thỏa thuận đă được thảo luận", Grossi phát biểu tại phiên họp khẩn cấp của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc vào thứ Sáu, một ngày trước khi Hoa Kỳ tấn công Iran. "IAEA có thể đảm bảo, thông qua một hệ thống thanh tra chặt chẽ, rằng vũ khí hạt nhân sẽ không được phát triển ở Iran. Chúng có thể tạo thành cơ sở cho một thỏa thuận lâu dài mang lại ḥa b́nh và tránh được cuộc khủng hoảng hạt nhân ở Trung Đông".
"Không nên bỏ lỡ cơ hội này", ông nói thêm. "Giải pháp thay thế sẽ là một cuộc xung đột kéo dài và mối đe dọa phổ biến vũ khí hạt nhân đang hiện hữu, mặc dù xuất phát từ Trung Đông, nhưng sẽ làm xói ṃn NPT và chế độ không phổ biến vũ khí hạt nhân nói chung".
Các cuộc tấn công của Hoa Kỳ đă chia rẽ tám cường quốc hạt nhân khác trên thế giới. Trung Quốc, Nga và Pakistan đă lên án các cuộc tấn công; Vương quốc Anh đă thận trọng ủng hộ và cùng với Pháp và Ấn Độ kêu gọi giảm leo thang và quay trở lại với ngoại giao, trong khi Israel ca ngợi động thái của Trump.
Triều Tiên vẫn chưa đưa ra phản hồi chính thức về cuộc đột kích của Hoa Kỳ nhưng đă nhiều lần lên án các hoạt động của Israel ở Iran cũng như sự hỗ trợ của Hoa Kỳ dành cho họ.
"Cộng đồng quốc tế đang theo dơi chặt chẽ các lực lượng Hoa Kỳ và phương Tây đang thổi bùng ngọn lửa chiến tranh bằng cách tranh chấp quyền chủ quyền hợp pháp và việc thực hiện quyền tự vệ của Iran, nạn nhân, thay v́ lên án Israel v́ đă điên cuồng bành trướng lănh thổ, đẩy t́nh h́nh ở Trung Đông vào giai đoạn thảm khốc không thể kiểm soát", một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Triều Tiên cho biết trong một tuyên bố được công bố hôm thứ Năm.
Người phát ngôn nói thêm: "Những người theo chủ nghĩa phục quốc Do Thái đă mang một cuộc chiến tranh mới đến Trung Đông và các thế lực hậu trường nhiệt thành bảo trợ và hỗ trợ họ sẽ phải chịu hoàn toàn trách nhiệm về việc phá hủy ḥa b́nh và an ninh quốc tế".
Trong khi đó, Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh Nga Dmitry Medvedev cho biết vào Chủ Nhật rằng một trong những hậu quả của các cuộc tấn công của Hoa Kỳ sẽ là "việc làm giàu vật liệu hạt nhân—và, bây giờ chúng ta có thể nói thẳng ra, việc sản xuất vũ khí hạt nhân trong tương lai—sẽ tiếp tục".
|