VIỆT NAM CHƯA CÓ TRIẾT LƯ GIÁO DỤC V̀ CHÚNG TA CHƯA CÓ TỰ DO HỌC THUẬT !
Giáo dục cần hướng tới việc giáo dục tư duy độc lập - nhân tố để phát triển toàn diện của mỗi cá nhân và cũng là đích đến của giáo dục.
Triết lư giáo dục có vai tṛ như kim chỉ nam, định hướng cho chiến lược phát triển giáo dục.
Hàng chục năm qua, nền giáo dục của chúng ta đă trải qua rất nhiều lần cải cách, đổi mới nhưng vẫn chưa thành công, nhiều nhà nghiên cứu cho rằng :
- Đó là do chúng ta
chưa có một triết lư giáo dục phù hợp và có tính khả thi.
Tuy nhiên, khi trao đổi với Báo Điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó giáo sư Nguyễn Hoàng Ánh - Giảng viên trường Đại học Ngoại thương cho rằng :
- " Việt Nam chưa có triết lư giáo dục bởi lẽ
chưa hề có văn bản nào khẳng định triết lư giáo dục của chúng ta cụ thể là ǵ."
Theo học nhiều năm ở nước ngoài và được biết đến như một
“công dân toàn cầu” , bà Nguyễn Hoàng Ánh cho rằng :
- Ở các nước tiên tiến nhà nước
không đưa ra một triết lư giáo dục chung mà mỗi cơ sở giáo dục có một
mục tiêu đào tạo thể hiện trong phần sứ mệnh của ḿnh, c̣n các trường ở Việt Nam lại không làm được điều này.
Triết lư giáo dục Việt Nam (Ảnh minh họa: Satế).
Bà Ánh nêu ví dụ, trường Harvard đề ra sứ mệnh của ḿnh là :
“ The mission of Harvard College is to educate the citizens and citizen-leaders for our society. We do this through our commitment to the transformative power of a liberal arts and sciences education”.
(Có nghĩa là :
Sứ mệnh của trường Harvard là đào tạo những công dân và công dân – lănh đạo cho xă hội.
Chúng tôi làm điều đó thông qua
sự cam kết về quyền lực chuyển hoá của giáo dục khai phóng và khoa học).
Sứ mệnh này cho thấy trường Harvard
cam kết đào tạo nên những công dân tốt, với đầy đủ những
kiến thức cần thiết cho xă hội thông qua sự tự do tư tưởng và khai phóng và hoàn toàn đáp ứng được bốn cột trụ của giáo dục do UNESCO đề ra năm 1996 là :
- Học để biết
- Học để làm
- Học để chung sống
- Học để tự khẳng định.
Mặc dù các trường đại học ở Việt Nam bắt đầu đề ra sứ mệnh của ḿnh
nhưng rất chung chung, thiếu tính định hướng.
Ví dụ một trường đại học hàng đầu về khoa học tự nhiên của Việt Nam đề ra sứ mệnh là :
- “ Phát triển con người
- Đào tạo nhân lực chất lượng cao
- Nghiên cứu khoa học
- Sáng tạo công nghệ và chuyển giao tri thức, phục vụ xă hội và đất nước”.
Sứ mệnh này chỉ đạt được đến mức
“Học để làm” chứ chưa đáp ứng được 2 trụ cột c̣n lại.
https://www.youtube.com/watch?v=VzetWl-HK1s
Bà Ánh cho rằng, các trường Việt Nam
khó có được triết lư giáo dục v́ chúng ta chưa có tự do học thuật.
Việc cả nước đi học cùng 1 ngày, nghỉ cùng 1 ngày, khai giảng cùng một giờ, thi cùng một đề…
đă triệt tiêu sự sáng tạo trong giáo dục .
Chính v́ thiếu sự tự do nên sứ mệnh, tầm nh́n của các nhà trường không lên đến tầm của triết lư giáo dục.
Do hiện nay giáo dục Việt Nam
mới dừng lại học để biết là chính nên tỷ lệ người có bằng cấp thất nghiệp cao, báo động nhất là t́nh trạng bạo lực học đường có xu hướng tăng, do học sinh không được dạy cách chung sống.
Việc thiếu hụt kiến thức, kỹ năng tự khẳng định ḿnh cũng làm nhiều người người trẻ có lối sống thiếu lành mạnh, ảnh hưởng đến an ninh xă hội.
Do đó, bà Ánh cho rằng :
- " Triết lư giáo dục cần hướng tới việc giáo dục tư duy độc lập - nhân tố để phát triển toàn diện của mỗi cá nhân và cũng là đích đến của giáo dục.
Và nhiệm vụ đặt ra cho những người làm giáo dục là chúng ta sẽ vận dụng 4 trụ cột giáo dục của UNESCO như thế nào để
xây dựng triết lư giáo dục cho cơ sở đào tạo của ḿnh sao cho phù hợp với thực tiễn giáo dục Việt Nam ”, bà Ánh nhấn mạnh.
Trước đó, như Báo Điện tử Giáo dục Việt Nam thông tin, Thạc sĩ Nguyễn Quốc Vương – tác giả của cuốn sách
“Đi t́m triết lư giáo dục Việt Nam” (xuất bản năm 2017) cho rằng :
- Ở Việt Nam trải theo chiều dài lịch sử đều có sự sửa đổi nhất định trong “h́nh ảnh xă hội tương lai” và “h́nh ảnh con người mơ ước”.
Ví dụ như từ con người “vừa hồng vừa chuyên”, “con người xă hội chủ nghĩa” sang một cách diễn đạt uyển chuyển hơn như con người trong “Điều 2” của Luật Giáo dục.
Đó là “con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lư tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xă hội; h́nh thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”
https://www.youtube.com/watch?v=PTY0OBEUsXo
Tuy nhiên trong các văn bản chính thức kể cả Luật Giáo dục (đă sửa đổi) không hề có sự nhấn mạnh
“triết lư giáo dục là…”.
Tức là trong khi muốn định hướng nền giáo dục tới mục tiêu th́ các văn bản định hướng đó
lại không nêu rơ và thẳng thắn triết lư giáo dục một các tường minh.
“Sự không tường minh này trong thực tế vừa tạo ra sự tác động mạnh mẽ và kiểm soát tới toàn bộ quá tŕnh giáo dục trên phạm vi quốc gia khiến tạo ra một kiểu người đồng phục về tư duy vừa gây ra phản lực ngăn cản thực tiễn giáo dục phát triển v́ triết lư giáo dục không trở thành điểm quy chiếu quan trọng cho thực tiễn.
Tức là v́ không có dấu hiệu chỉ rơ triết lư giáo dục cho nên giáo viên vừa đổi mới vừa lo sợ bị…thổi c̣i, bị trừng phạt” , ông Nguyễn Quốc Vương chỉ rơ.
Thùy Linh
******