Gibbs

Ngày 14 tháng 4 năm 2025, ông Tập Cận Bình sẽ đến Hà Nội trong chuyến thăm mang danh "hữu nghị". Nhưng đằng sau tấm bình phong ngoại giao, ai cũng hiểu rằng chuyến đi này mang đầy màu sắc chính trị, là bước dọn đường cho một âm mưu lớn hơn. Đúng ra, theo tính toán ban đầu, Trung Quốc sẽ ra tay đánh chiếm các đảo thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam cũng như phát động tấn công Đài Loan vào cuối tháng 4. Tuy nhiên, kế hoạch này tạm thời bị hoãn do áp lực bất ngờ từ phía Hoa Kỳ.
Tại sao lại là cuối tháng 4? Vì đây là thời điểm chính quyền Việt Nam tổ chức lễ kỷ niệm rầm rộ 50 năm ngày cưỡng chiếm miền Nam năm 1975. Khi dư luận cả nước đổ dồn vào các lễ hội và chương trình tuyên truyền, đó cũng là lúc đất nước lơ là nhất về mặt phòng thủ và cảnh giác. Đây là một tính toán chiến lược thường thấy trong các quốc gia độc tài: tạo ra bất ngờ trong thời điểm đối phương đang chủ quan.
Trung Quốc từng làm điều này trong lịch sử. Năm 1979, trong bối cảnh đất nước đang đối diện khó khăn nghiêm trọng về kinh tế, Trung Quốc bất ngờ phát động cuộc chiến tranh biên giới với Việt Nam. Một mặt là để trừng phạt Việt Nam vì đã lật đổ chế độ Khmer Đỏ, đồng minh thân cận của Bắc Kinh tại Campuchia. Mặt khác, Trung Quốc muốn gây sức ép buộc Việt Nam phải rút bớt quân khỏi Campuchia, đồng thời nhắc nhở Hà Nội về món nợ chiến tranh chưa được thanh toán với hàng triệu tấn lương thực, vũ khí, đạn dược, trang thiết bị quân sự mà Bắc Kinh viện trợ trong thời kỳ chiến tranh Việt Nam, ước tính tương đương hàng chục tỉ đô la giá trị thời điểm đó.
Chiến lược dùng chiến tranh để chuyển hướng nội bộ không phải mới lạ. Khi một quốc gia độc tài rơi vào khủng hoảng kinh tế, chiến tranh là biện pháp cũ nhưng hiệu quả để kích động tinh thần dân tộc, tạo ra kẻ thù bên ngoài nhằm lấp liếm những bất ổn bên trong. Trung Quốc hiện nay đang ở trong hoàn cảnh như thế.
Sau đại dịch COVID-19, nền kinh tế Trung Quốc lâm vào khủng hoảng sâu sắc. Nhiều thành phố lớn từng bị phong tỏa kéo dài, gây đứt gãy chuỗi cung ứng. Các đại tập đoàn bất động sản sụp đổ dây chuyền. Chi phí an sinh xã hội gia tăng mạnh, khi phải gồng gánh lương hưu cho hàng triệu cựu binh, cán bộ, cảnh sát, công nhân và người già. Trong khi đó, Trung Quốc chưa từng có một hệ thống bảo hiểm xã hội ổn định và minh bạch. Nền tài chính bị áp lực lớn, ngân sách thiếu hụt nghiêm trọng. Những cam kết như xây dựng kênh đào Phù Nam Techo cho Campuchia vào cuối năm 2024 với sự tài trợ của Trung Quốc đã không thể thực hiện vì không còn tiền. Dự án này có chiều dài khoảng 180 km, được kỳ vọng kết nối Phnom Penh với Vịnh Thái Lan, giảm sự phụ thuộc vào tuyến đường thủy qua Việt Nam. Tuy nhiên, đến nay Trung Quốc vẫn chưa có cam kết tài chính rõ ràng, khiến dự án gần như đình trệ.
Mặc dù truyền thông nhà nước Trung Quốc vẫn báo cáo con số tăng trưởng GDP 5%, nhưng nhiều tổ chức quốc tế và chuyên gia độc lập cho rằng đây là những dữ liệu giả tạo, không phản ánh đúng thực trạng nền kinh tế. Trên thực tế, hàng trăm ngàn doanh nghiệp vừa và nhỏ phá sản, người dân tại nhiều tỉnh thành biểu tình đòi tiền lương hưu, đòi trợ cấp sau dịch, phản đối các chính sách thuế mới. Tình trạng bất mãn gia tăng, đe dọa đến tính chính danh của chế độ.
Trong bối cảnh ấy, phương án chiến tranh với Việt Nam hoặc Đài Loan là lựa chọn được đặt lên bàn. So với Đài Loan, tấn công Trường Sa của Việt Nam dễ hơn rất nhiều. Việt Nam có lực lượng yếu hơn, không đủ tiềm lực cho một cuộc chiến lâu dài, và lại đang tập trung toàn bộ bộ máy cho công tác tổ chức lễ kỷ niệm 30 tháng 4. Một cuộc tấn công chớp nhoáng, chiếm vài đảo ở Trường Sa, rồi tuyên bố rằng đó là để bảo vệ chủ quyền và sẽ khai thác dầu khí nhằm phục vụ lợi ích quốc dân, sẽ là một chiêu trò tuyên truyền rất hiệu quả trong nội địa Trung Quốc. Vừa kích động tinh thần dân tộc, vừa đánh lạc hướng dư luận khỏi các cuộc biểu tình, đồng thời tạo ra hình ảnh lãnh đạo mạnh mẽ cho ông Tập Cận Bình.
Trường hợp tương tự đã xảy ra với Nga. Năm 2022, sau khi nền kinh tế Nga sụp đổ nghiêm trọng vì hậu quả của đại dịch và các lệnh cấm vận, Tổng thống Vladimir Putin đã ra lệnh đưa quân xâm lược Ukraine nhằm đánh lạc hướng các cuộc biểu tình trong nước. Ông Putin tin rằng cuộc chiến sẽ kết thúc trong ba ngày. Nhưng không ai ngờ rằng nó đã kéo dài hơn ba năm, gây hậu quả kinh tế, quân sự và ngoại giao nặng nề chưa từng có trong lịch sử hiện đại nước Nga. Bài học từ chiến tranh Ukraine khiến cho toan tính của ông Tập Cận Bình về việc chiếm các đảo Trường Sa của Việt Nam trở nên nguy hiểm hơn. Trung Quốc có thể tưởng rằng đây là cuộc chiến dễ dàng, nhưng hệ lụy kinh tế, ngoại giao và chiến lược có thể khiến quan hệ trong khu vực và đặc biệt với Việt Nam không còn như trước.
Tuy nhiên, kế hoạch ấy đã phải tạm hoãn. Lý do là vì Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump bất ngờ ra đòn nặng: áp mức thuế lên tới 145% đối với hàng hóa Trung Quốc. Đòn đánh này giáng mạnh vào nền kinh tế đang thoi thóp của Trung Quốc, khiến Bắc Kinh buộc phải lui lại kế hoạch quân sự để tập trung đối phó với áp lực thương mại từ Washington.
Chuyến thăm Hà Nội ngày 14 tháng 4 của ông Tập Cận Bình không đơn thuần là ngoại giao. Đó là màn trình diễn chính trị, là nỗ lực lôi kéo Việt Nam về phía Trung Quốc trong khi vẫn nuôi dưỡng âm mưu thôn tính biển đảo. Trong bối cảnh đó, cảnh giác và tỉnh táo là điều cần thiết nhất đối với người dân và chính quyền Việt Nam.

__________________