Gibbs

Vũ Đức Khanh

12-1-2025

Khi Donald Trump chuẩn bị nhậm chức Tổng thống Mỹ lần thứ hai vào ngày 20/1/2025, chính sách đối với Việt Nam – một đối tác chiến lược ngày càng quan trọng tại khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương – đang trở thành tâm điểm chú ý.

Bối cảnh mới được định hình bởi một thâm hụt thương mại kỷ lục 110 tỷ USD giữa Mỹ và Việt Nam trong 11 tháng đầu năm 2024, đồng thời có những thông tin rò rỉ chưa kiểm chứng cho rằng Hà Nội đã ngầm kêu gọi Washington “lựa chọn” giữa hợp tác chiến lược với Việt Nam hoặc ủng hộ các nhóm đối lập người Việt tại Mỹ.

Dù thật hay giả, thông tin này rõ ràng phục vụ một mục đích chiến lược nào đó.

Trump 2.0, với phong cách thực dụng đặc trưng, chắc chắn sẽ đặt mối quan hệ Mỹ – Việt Nam dưới một lăng kính lợi ích kinh tế và địa chính trị rõ ràng.

Nhưng liệu Hà Nội có thể đứng vững trước áp lực kinh tế trong khi tiếp tục bảo vệ chủ quyền chính trị?

Đây là câu hỏi không chỉ dành cho chính phủ Việt Nam, mà còn đặt ra một thách thức cho những ai kỳ vọng Mỹ sử dụng đòn bẩy để thúc đẩy cải cách dân chủ tại quốc gia Đông Nam Á này.

Trump 2.0: Kinh tế và địa chính trị là ưu tiên hàng đầu

Donald Trump từ lâu nổi tiếng với cách tiếp cận quan hệ quốc tế mang tính giao dịch.

Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông tập trung giảm thâm hụt thương mại với các đối tác lớn, áp thuế nhập khẩu và buộc các nước phải mua thêm hàng hóa Mỹ.

Việt Nam, quốc gia có thặng dư thương mại lớn thứ năm với Mỹ, đã chịu áp lực đáng kể từ các biện pháp này.

Với thâm hụt thương mại tăng vọt lên 110 tỷ USD trong 11 tháng đầu năm 2024, rất có khả năng Trump 2.0 sẽ tiếp tục ưu tiên các biện pháp trừng phạt thương mại nếu Hà Nội không nhượng bộ trong các cuộc đàm phán.

Các ngành xuất khẩu lớn như dệt may, điện tử và thủy sản của Việt Nam có thể đối mặt với áp lực nặng nề, buộc chính phủ phải cân nhắc tăng cường nhập khẩu hàng hóa Mỹ như năng lượng, nông sản và thiết bị công nghệ cao.

Về địa – chính trị, Việt Nam là một mắt xích quan trọng trong chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của Mỹ nhằm kiềm chế sự bành trướng của Trung Quốc.

Trump 2.0, với chính sách chống Trung Quốc mạnh mẽ, khó lòng bỏ qua vị thế chiến lược của Việt Nam. Tuy nhiên, thay vì chỉ dựa vào hợp tác quốc phòng, Trump có thể sử dụng nhân quyền như một con bài đàm phán nhằm gây áp lực nhiều chiều lên Hà Nội, trong khi vẫn giữ Việt Nam trong quỹ đạo chống Trung Quốc.

Nhân quyền: Đòn bẩy hay công cụ chiến thuật?

Dù Donald Trump không đặt nặng các giá trị dân chủ trong chính sách đối ngoại, sức ép từ cộng đồng người Việt ở Mỹ – đặc biệt là các nhóm ủng hộ MAGA – có thể khiến ông phải tỏ ra cứng rắn hơn về nhân quyền với Việt Nam.

Điều này không chỉ nhằm chiều lòng cử tri gốc Việt mà còn tạo đòn bẩy để Mỹ có được các nhượng bộ kinh tế từ phía Hà Nội.

Hà Nội từ lâu đã phản đối các cáo buộc về vi phạm nhân quyền, nhấn mạnh đây là vấn đề nội bộ.

Tuy nhiên, nếu Trump 2.0 quyết tâm sử dụng các biện pháp trừng phạt nhắm vào cá nhân hoặc tổ chức vi phạm nhân quyền, Hà Nội sẽ phải đối mặt với lựa chọn khó khăn: Nhượng bộ vừa đủ để xoa dịu Washington hoặc chấp nhận rủi ro bị cô lập trên trường quốc tế.

Việt Nam có thể cân nhắc một số cải thiện nhất định trong lĩnh vực nhân quyền để giảm áp lực.

Ví dụ, việc trả tự do cho một số tù nhân lương tâm hoặc cải cách luật pháp nhằm mở rộng không gian xã hội dân sự có thể giúp Hà Nội giảm bớt chỉ trích mà không làm mất đi quyền kiểm soát chính trị.

Vai trò của thông tin rò rỉ

Thông tin rò rỉ cho rằng, Hà Nội đã yêu cầu Trump “lựa chọn” giữa hợp tác chiến lược với Việt Nam hoặc ủng hộ các nhóm đối lập, là một tín hiệu đáng lưu ý.

Dù chưa được kiểm chứng, tin này dường như được thiết kế để gây chia rẽ giữa Washington và Hà Nội hoặc để ép Việt Nam đưa ra các nhượng bộ nhất định.

Một kịch bản có thể xảy ra là Trung Quốc đứng sau việc rò rỉ thông tin này nhằm làm suy yếu quan hệ Mỹ – Việt, đồng thời gửi cảnh báo đến Hà Nội rằng việc xích lại gần Mỹ có thể khiến Việt Nam phải trả giá.

Mặt khác, các nhóm đối lập ở hải ngoại cũng có thể tận dụng thông tin này để đẩy mạnh chiến dịch thúc đẩy dân chủ tại Việt Nam.

Phản ứng của Việt Nam: Thích nghi hay đối đầu?

Việt Nam đang đứng trước ngã rẽ quan trọng.

Đối với Trump 2.0, bất kỳ sự nhượng bộ nào từ phía Hà Nội, dù là về kinh tế hay nhân quyền, cũng đều phải được thực hiện một cách khéo léo để không làm tổn hại đến lợi ích quốc gia.

Trong ngắn hạn, Hà Nội có thể tìm cách cân bằng quan hệ với Mỹ bằng cách gia tăng nhập khẩu hàng hóa Mỹ và tiếp tục tham gia các sáng kiến khu vực như Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương (IPEF).

Tuy nhiên, về lâu dài, Việt Nam cần xây dựng chiến lược đa phương hóa quan hệ quốc tế để giảm sự phụ thuộc vào Mỹ hoặc Trung Quốc.

Việc cải thiện nhân quyền, dù chỉ ở mức tối thiểu, có thể mang lại lợi ích kép: Vừa giảm áp lực từ Mỹ, vừa nâng cao hình ảnh quốc tế của Việt Nam.

Một viễn ảnh tương lai đầy thách thức

Trump 2.0 sẽ không khác biệt nhiều so với nhiệm kỳ đầu tiên trong cách tiếp cận thực dụng với Việt Nam.

Tuy nhiên, trong bối cảnh cạnh tranh Mỹ – Trung ngày càng gia tăng, Việt Nam cần chuẩn bị cho những áp lực lớn hơn, cả về kinh tế và nhân quyền.

Thông qua bài viết này, tôi hy vọng độc giả có thể hiểu rõ hơn về những thách thức và cơ hội trong mối quan hệ Mỹ – Việt dưới thời Trump 2.0.

Đây không chỉ là câu chuyện về lợi ích kinh tế và chiến lược địa – chính trị, mà còn là bài toán về sự cân bằng giữa chủ quyền và cải cách – một bài toán mà Việt Nam cần giải quyết một cách khôn ngoan nếu muốn tiếp tục phát triển bền vững một Việt Nam tự do, dân chủ và thịnh vượng trong thế kỷ 21.

__________________